Głoska [sz] sprawia dzieciom sporo problemów, najczęściej jest zamieniana na głoskę [s]. Poprawna realizacja wymaga pionizacji języka, dlatego by przejść do ćwiczeń, trzeba najpierw zacząć od unoszenia go do góry. Podczas wymowy czubek języka unosi się do wałka dziąsłowego, gdzie pojawia się szczelina.
Podczas zabaw proszę dzieci, by pamiętały o trzech rzeczach:
- unosimy język do góry
- zbliżamy zęby do siebie, ale nie zaciskamy
- wargi lekko do przodu (lekki dziubek).
Poniżej kilka ćwiczeń wprowadzających oraz materiał do zabaw z dzieckiem w domu. Proponuję ćwiczyć przed lustrem.
Ćwiczenia narządów mowy:
– „rakieta startuje” – język na dole, jak przy głosce [a], rakieta leży i przygotowuje się do lotu; starujemy, unosimy wysoko za górne zęby, rakieta stara się jak najdłużej utrzymać
– „rakieta krąży” – otwórz buzię i dotykaj czubkiem języka do nieba w buzi (podniebienia), policz ile gwiazdek jest na niebie. Można użyć np. rodzynki jako spadającej gwiazdy i przytrzymać ją chwilę czubkiem języka
– „rakieta leci” – język raz się unosi do góry, raz opada, przy maksymalnym otwarciu buzi
-„szumią drzewa” – naśladowanie szumu; można wykorzystać wierszyk: „Co szumi?” ( logopeda (mama) wypowiada zdania, a dziecko wybrzmiewa głoskę sz)
Szumi morze – szszsz…
Szumi wiatr – szszsz…
Szumi woda – szszsz…
Szumi las – szszsz…
Szumią drzewa – szszsz…
Szumią liście – szszsz…
Szumię ja – szszsz…
Szumisz ty – szszsz…
Szumi mama – szszsz…
Szumi tata – szszsz
Szumi miś – szszsz…
Przypomnienie prawidłowej realizacji głoski [sz]:
Najlepiej zaprezentować dziecku głoskę i poprosić o powtórzenie, jeżeli głoska została wcześniej wywołana przez logopedę, nie powinno być z tym problemu.
Ćwiczenia artykulacyjne
Jeżeli udaje się głoska w izolacji i nie jest to „s” ani nic innego, ćwiczymy w sylabach:
Sza, szo, sze, szu, szy
Asz, osz, esz, usz, ysz,
Asza, osza, esze, uszu, yszy
Propozycje ćwiczeń z wyrazami: szafa, szopa, szkoła, szatnia, mysz, afisz, wieszak, kosz, koszyk, szkatułka, szminka,
sz – minka, sz – mata, sz – pak,
sz – pilka, sz – pital, sz – patułka,
sz – katułka, sz – pulka, sz – koła,
sz – kielet, sz – kiełko, sz – klanka,
sz – tuka, sz – kło, sz – kodnik,
sz – lak, sz – loch, sz – ron,
sz – mer, sz – nur, sz – nurek,
sz – nurówka, sz – para, sz – paragi,
sz – protki, sz – klarnia, sz – klany
Uwaga: jeżeli dziecko ma także problemy z innymi głoskami (np. r, ż, cz, dż) nie wymagamy, by uczyło się tych wyrazów, czyli je opuszczamy i wymyślamy w zamian inne. Nie ma sensu uczenie, wielokrotnie powtarzanie przez dziecko wyrazu „ser”, gdy wymawia go jako „sel”. Jeżeli nauczy się wymawiać głoskę „s” prawidłowo, to „sel” też się pojawi, a później przyjdzie też czas na „ser”.
Aby poprawna realizacja weszła dziecku w nawyk, potrzebne są częste ćwiczenia i samokontrola np. przed lustrem (w przypadku międzyzębowych głosek) lub nagrywanie dziecka i wspólne słuchanie czy dobrze wypowiedziało wyraz (w przypadku głosek o różnym brzmieniu np. sz-s).
Głoska [sz] w zestawieniach wyrazowych…
… i zdaniach:
Najlepiej utrwalać prawidłową wymowę głoski poprzez naukę prostych wierszyków, piosenek, rymowanek…Sza! Sza! Sza! – mówię ja. Szy! Szy! Szy! – mówisz ty.
Szo! Szo! Szo! – wołam ja. Szy! Szy! Szy! – wołasz ty.
Szu! Szu! Szu! – śpiewam ja. Szy! Szy! Szy! – śpiewasz ty.
Sze! Sze! Sze! – myślę ja. Szy! Szy! Szy! – myślisz ty.
Ci! Sza!
